وبسایت شخصی سید محمد مهاجرانی

به نام خدا

حوزه و ادبیات دینی کودک و نوجوان

مروری بر تاریخچه توجه حوزه و روحانیت به ادبیات دینی کودکان و نوجوانان

گزارشی مختصر در باره تلاش هایی که روحانیون در عرصه ادبیات دینی کودک و نوجوان داشته اند ارائه می کنیم  تا یادی شده باشد از پیشکسوتانی که در شرایط سخت رژیم های وابسته تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان را از یاد نبرده اند و با تلاش و کوشش مسیر را برای نسل بعد از خویش هموار کرده اند

1.        شیخ عباس علی اسلامی : ایشان از مهم ترین شخصیت های روحانی فعال در عرصه کودک و نوجوان در عصر پهلوی است . ایشان در سال 1322 «جامعه تعلیمات اسلامی» را تاسیس می کند . مهم ترین فعالیت این مرکز ، تاسیس مدارس ابتدایی و متوسطه است . ایشان در سال ۱۳۲۹، در تهران و شهرستان‌ها ۱۳۲ باب مدرسه ابتدایی و متوسطه داشته که تا سال ۱۳۵۶تعدادشان به  183مدرسه می رسد. «جامعه تعلیمات اسلامی» از دو جهت به تقویت ادبیات دینی کودکان کمک کرد یکی کتاب های دینی و ادبی این مدرسه که با همکاری عده ای از فضلای حوزه مانند علامه  طباطبایی، شهید باهنر و دیگران تدوین می شود و دیگر مجله «تعلیمات اسلامی» که در ۱۳۳۱ هجری شمسی منتشر می شود.

2.شهید مطهری : در سال 1339 شهید مطهری جلد اول داستان راستان و در سال 1343 جلد دوم این مجموعه را می نویسد . از مقدمه جلد دوم معلوم می شود که ایشان قصد داشته این کار را ادامه دهد.

3. غلامرضا سعیدی (ره): ایشان هم در تالیف و هم ترجمه آثار ارزشمندی را برای نوجوانان خلق می کند.

4. مصطفی زمانی (ره) : است ایشان هم داستان هایی در باره زندگی پیامبران و هم داستان های اخلاقی می نویسد. از ویژگی های آثار ایشان آمیختن داستانی های دینی با تخیل ادبی و مسائل زندگی معاصر  و اوضاع سیاسی اجتماعی روز می باشد مثلاً کتاب «کودک نیل یا مرد انقلاب » ایشان که در باره حضرت موسی است از کتاب هایی بوده که نگهداری اش جرم بوده و هر که آن را داشته به زندان می رفته است.

5. آقای صحفی : ایشان کتاب هایی در باره داستان های قرآن می نویسد .

6. آقای عبدالکریم بی آزار شیرازی : کتاب های قرآنی با نگاه به علم روز می نویسد مانند کتاب «شهر زنبوران» که در باره سوره نحل است.

7. شهید بهشتی (ره) : شهید بهشتی کتاب «نماز چیست» را برای نوجوانان می نویسد.

8. آیت الله ابراهیم امینی :کتاب آموزش دین برای کودکان و نوجوانان را می نویسد.

9. شهید باهنر(ره) :کتاب خداشناسی برای نوجوانان می نویسد .

10. حضرت آیت الله مکارم شیرازی : که آثار فراوانی برای نسل جوان نوشته است کتاب «ده درس خداشناسی برای نوجوانان»  را می نویسد.

11. آقای میر ابوالفتح دعوتی : کتاب هایی در باره پیامبران و نیز آثار دیگر از جمله مجموعه «ببینیم و  بیندیشیم »می نویسند که در باره زیبایی های آفرینش است

12. آیت الله میرزا جواد آقا تهرانی :کتاب آیین زندگی و درس های اخلاقی می نویسد که برای نوجوانان هم قابل استفاده بوده است

13. آقای مهدی پیشوایی : نیز در همین دوره برای نوجوانان کتاب می نویسد

14. سید هادی خسروشاهی : سر دبیر مجله پیک شادی می شود (مجله ای که طرح تاسیس آن از سوی آیت الله گلپایگانی (ره) مطرح شد)

15 . محمدی اشتهاردی (ره) : از سال پنجاه و هشت به بعد آثاری را برای کودکان و نوجوانان می نویسد که بسیار ساده و جذاب است

16. جناب آقای راستگو : ایشان از اوایل انقلاب هم در صدا و سیما برنامه اجرا می کند و هم   مرکز تربیت مربی کودک و نوجوانان را  راه می اندازد و افرادی را تربیت می کند که بعضا از نویسندگان و شاعران موفق می شوند.

لازم به ذکر است که در دوران پهلوی خصوصا پهلوی دوم بازار کتاب کودک و نوجوان پر بوده است  از کتاب هایی که نویسندگانش گرایش های مارکسیستی یا سکولار داشته اند و نیز کتاب هایی که اباحه گری و بهاییت و مسیحیت را ترویج می کرده اند بنابراین تلاش هایی که شهید بهشتی و شهید باهنر و روحانیون دیگر در تدوین کتاب های درسی انجام می دهند و نیز تلاش سایر روحانیون در عرصه نگارش کتاب برای کودکان و نوجوانان بسیار ارزشمند و ضروری بوده است .

پیروزی انقلاب اسلامی تحولی شگرف در عرصه رشد و شکوفایی ادبیات کودک خصوصا ادبیات دینی کودک و نوجوان دارد

در حوزه علمیه هم بحمدالله به موازات سایر سازمان ها و مراکز فرهنگی اتفاقات خوبی می افتد.

سال 69 مجله «سلام بچه ها» برای نوجوانان و در سال 73مجله «پوپک» برای کودکان از سوی دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم منتشر می شود و این ها اولین نشریات تخصصی حوزه علمیه قم برای  کودک و نوجوان بعد از پیروزی انقلاب هستند. مجموعه ی این اتفاقات  نقش بسیار اساسی و محوری داشته اند در تقویت و غنی سازی ادبیات دینی کودکان و نوجوانان .

منبع : تاریخ ادبیات دینی کودک و نوجوان ( سید علی کاشفی خوانساری)

به نام خدا

روزهای زندگی

 حیاط قدیمی و درخت انگور و دیوارهای کاهگلی و تیرهای چوبی و دالان و حوض!

مادربزرگی سیده با دلی همیشه بهار و لب هایی لبریز از شعر و مثل و پند و قند!

پدری سخت کوش و خوش ذوق و اذان گو که در روزهای سرد زیر کرسی گرم می نشست وشعر هایی در مدح امام علی(ع) می خواند.

مادری سیده و مهربان که روبروی قالی های بلند قامت می نشست و شعر می خواند و ریشه می زد!

برادرانی که بیشتر از آلوچه و کلوچه  ، کتاب و مجله برایم می خریدند

خواهرانی ساده و صمیمی و هم بازی که شیرینی دوران کودکی را برایم چند برابر کردند 

آقای زندوکیلی معلم کلاس سوم و چهارم ابتدایی که همواره با شهد تشویق کام مرا شیرین می کرد

آقای افتخار زاده دبیر ادبیات سوم دبیرستان که با تشویق های شیرین و همیشگی اش مرا سر شوق می آورد

و خانه ای پراز کتاب های جوراجور ، دینی ، تاریخی ، اجتماعی ، دیوان ، رمان ، ...

و بعدها همسری دلسوز و صبور و فرزندانی دلساز و پر شور! که اولین خوانندگان شعرها و قصه هایم بوده  و هستند

همه ی این ها دست به دست هم دادند و به یاری ام آمدند تا مرا نیز در شهر شورانگیز شعر به عنوان شبه شاعر بپذیرند

 وبرای سیر دردریای دل انگیز داستان زورقی به ذوقم هدیه دهند و ...

اولین شعرهایم که از شما چه پنهان شبح شعر و شبه شعر بودند در سال شصت و سه خود نمایی کردند

سال شصت و پنج اولین شعر کودکم به دنیا آمد. (شعری برای کودکانی که هر لحظه منتظر آمدن موشک عراق اند )

اولین کتاب کودکم مجموعه ای است به نام « پیامبر عزیز ما » که سیره ی پیامبر خدا را با زبان شعر ترسیم می کند و همان گونه که امام سجاد (علیه السلام ) در یکی از دعاهایش (دعای دوم صحیفه) پیامبر خدا را مفتاح البرکة (کلید برکت) می نامد ، این مجموعه فتح بابی شد برای نگارش و سرودن آثار و مجموعه های دیگری که هر کدام به نوعی به مفاهیم دینی می پردازدند.

حضور  در حوزه علمیه قم که حقیقتاً چشمه ی  جوشان علم است کمک شگرف و شایانی به من کرد تا با منابع ناب دینی از نزدیک

آشنا شوم و بهتر بتوانم از دریای بی کران دین و قرآن ، گوهرهایی گران بها صید نموده و در اختیار خرد سالان و کودکان عزیز قرار دهم.

در این چند سال کتاب هایی در باره خداشناسی ، سیره پیامبر و اهل بیت (س) ، احکام ، اخلاق ، ایران شناسی ، حدیث شناسی و ... سرود ه یا نگاشته ام که بعضی از آن ها برای خردسالان و بعضی برای کودکان است.

امیدوارم خدای مهربان این ها را به عنوانی هدیه ای ناچیز از بنده ی بی چیزش بپذیرد .

به نام خدا

کتاب های شور و شیرین و ترش!

کودکان چیزهای بسیار شور را دوست دارند

کودکان چیزهای بسیار شیرین را دوست دارند

کودکان چیزهای بسیار ترش را دوست دارند

کودکان چیزهای رنگارنگ را دوست دارند

همین علاقه بسیاری از سرمایه داران را به تکاپو انداخته است تا با انواع چیپس ها و شکلات ها و بستنی ها و شیرینی ها و خوردنی های شور و شیرین و ترش به سودهای کلان دست پیدا کنند

روشن است که برای بعضی از این صاحب شرکتان! سود کلان اصل است و آسیب دیدن کودکان و مبتلا شدنشان به بیماری های جورواجور فرع است و شاید کمترین اهمیت را دارد.

سرکار خانم دستجردی وزیر محترم بهداشت یک بار می فرمود : شرکت هایی که تنقللات و خوردنی های شور و شیرین تولید می کننند اگر اندکی از نمک و شکر خود بکاهند از بسیاری از بیماری ها جلوگیری خواهد شد.

در حوزه کتاب کودک نیز همین قضیه به چشم می خورد .

علاقه نشان دادن کودکان به رنگ های روشن و شاد و جلدها و کاغذهای براق و شکیل و تصویرهای بسیار زیبا از حیوانات جورواجور موجب شده است که عده ای بدون این که برای فراهم آوردن محتوای مفید و ارزشمند تلاشی نمایند با نوشتن چند سطر مطلب ساده و سطحی به تولید انبوه کتاب کودک روی بیاورند. کتاب هایی که گاه با ارزش های دینی ناسازگاری دارند و فرهنگ غرب و فرهنگ لذت محوری و دین زدایی را ترویج می کنند.